Sarı Kız (Anadolu Folkloru ve Mitolojisi)
SARI KIZ Anadolu Mitolojisinde çeşitli söylencelerde Kazdağları veya başka mevkilerde yaşadığı anlatılan insanlara yardımcı güzel, iyi kalpli, şifacı ve ermiş özellikleri vurgulanan bir genç kızın adıdır. Çeşitli söylence ve türkülere konu edilen, Amasya, Ordu, İçel, Gümüşhane gibi bölgelerde özgün türküsü eşliğinde kız ve erkek oynanılan bir halk oyununa adını vermiştir.
Sarı Kız ve Sarı gelin türküsü
Sarı kızın adını saçlarının renginden mi yoksa dağda yaşamasına mı (Ermenice sağrı “dağlı”) atfen aldığı ve Doğu Anadolu bölgesinde popüler Sarı gelin türküsünün kahramanıyla ilişkili olup olmadığı belli olmasa da Tahtacılar veya diğer kabileler vasıtasıyla doğudan batıya taşınmış olması muhtemeldir. Bir söylenceye göre Edremit’in Güre köyünde doğduğuna inanılan yardımsever ve güzel bir genç kız hakkında asılsız çirkin söylentiler çıkınca yanına bir miktar kaz alarak dağda çobanlık yapmaya gitmiştir. Toplumdan uzak yaşamak zorunda kalan kızını ziyaret eden kızını ziyaret eden baba, yorulup kızından su isteyince kız dağın tepesinden Ege denizinde tasını doldurup babasına vermiştir. Kızının erdiğini anlayan baba kızın önünde namaz kılınca kız ölmüşse de adı Kaz Dağı’nın zirvesine verilmiştir. İftiraya uğrayıp dışlanan genç kız motifi zamanla İslam inancıyla sentezlenmiş ve kız Muhammed’in torunu yani Fatma’nın kızı olarak tasavvur edilmiştir. Mezarı her yıl Ağustos ayının sonu veya Eylül başlarında Yörükler tarafından ziyaret edilmektedir. Türk halkbilimci P. N. Boratav, Edremit’in Tahta kuşlar köyünde gerçekleşen ilginç bir bayram hakkında detaylı bilgi vermesi Sarı kızın aynı zamanda dini bir figür olarak algılandığını düşündürmektedir: Yazar, 22 Ağustos sabahı Sarı kız onuruna her evde kurban kesildiğini, ertesi gün Sarı kızın babası, üçüncü gün ise, ‘Üç Taşlar’ için her ev ayrı veya bir kaç ailenin birleşerek ortak kurban kestiğini bildirmiştir. Her seferinde kesilen etler pişirilip konuklarla birlikte yenmekte ardından ‘hayır dağıtma’ töreniyle komşu evlere meyve dağıtılmaktaydı.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016